Dünya Makarna Pazarı
Uluslararası Makarna Organizasyonu’nun (IPO) verilerine göre 2013 yılında dünya genelinde toplam 13,5 milyon ton makarna üretilmiştir.
Neredeyse tüm dünyada makarnaya yönelik talep giderek artmaktadır. Uluslararası Makarna Organizasyonu’nun (IPO) verilerine göre 2013 yılında dünya genelinde toplam 13,5 milyon ton makarna üretilmiştir. Bunda makarnanın pişirimi kolay, maliyeti uygun bir gıda maddesi olması etkili olmuştur. Ayrıca içeriğindeki durum buğdayının yüksek besin değeri ve makarnanın neredeyse her kültürün damak tadına uyacak şekilde çeşitli soslarla hazırlanabilen bir yemek olması da tüketimin artışındaki en büyük etmenlerdendir.
Makarna hamuru, durum buğdayından elde edilen irmiğin bazı zenginleştirici maddeler ve su ile karıştırılmasıyla elde edilir. Bu hamurun şekil verilip kurutulmasıyla da makarna üretimi gerçekleştirilir. Makarnanın ana hammaddesi olan durum buğdayının dünyanın yalnızca belirli bölgelerinde yetişmesi, makarnanın üretim bölgelerini sınırlandırmıştır. Her ne kadar günümüzde hammadde ithalatı sayesinde makarna üretimi yaygın kazansa da, genel itibariyle durum buğday üreticisi ülkeler dünyanın önde gelen makarna ihracatçılarıdır.
Makarna, gerek besinsel değeri gerekse üretim miktarı açısından dünyanın en önemli gıdalarından biridir. Her kültürde farklı biçimlerde tüketilebilen makarna, yıllar içerisinde artan bir taleple karşı karşıyadır. Makarnanın uzun raf ömrü, yüksek besin değeri, çeşitli damak tatlarına uygun soslarla harmanlanıp servis edilebilmesi, yani her kültüre uyum sağlayabilmesi, daha da önemlisi ekonomik bir gıda olması bu artışın önde gelen sebeplerindendir.
Bu değerli gıda maddesinin ilk tüketildiği tarih kesin olarak bilinmemektir. Çinliler, Etrusyalılar, Araplar, Persler, Yunanlılar ve hatta Amerikalılar makarnanın kendileri tarafından icat edildiğini iddia etseler de, ihale bir anlamda İtalyanlara kalmıştır. Hatta makarna için kimileri 4000, kimileri 7000, kimileri de 8000 yıl öncesini kaynak gösterir. Makarna, Eski Yunan ve Romalılar’da kesin olarak bilinmektedir. Makarnanın tarihi Eski Romalılar zamanına kadar dayanmaktadır. Günümüzde hem üretim hem de tüketim açısından makarna lideri de İtalya’dır. Dünyanın diğer ülkelerinde hızla yayılan makarna, İtalyanların Amerika kıtasına göç etmesiyle birlikte Amerikan mutfağında da yer almaya başlamıştır.
DÜNYA MAKARNA ÜRETİMİ
Makarna üretimi, bazı teknolojik gelişmelerle birlikte iklime bağımlı olmaktan çıkmıştır. Bu sebeple yıllar önce yalnızca buğday üretilen bölgelerde yapılabilen üretim, günümüzde farklı coğrafyalara da yayılmıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın sona erdiği 1945 yılından itibaren İtalyanların ağırlıklı olarak yaşadığı bölgelerde makarna fabrikaları kurulmaya başlamış ve böylece makarnanın yabancı toplumlar tarafından çok daha yakından tanınması sağlanmıştır. 1933 yılında Mario ve Guisseppe Braibanti şirketinin icadı olan otomatik devamlı makarna tesisleri, makarna üretiminin endüstriyel hale gelmesinde rol oynayan unsurlardandır.
Makarna üretim teknolojilerinin gelişimi dünya genelindeki makarna üretiminin ve bununla birlikte tüketiminin de artmasında önemli bir etkiye sahiptir. Uluslararası Makarna Organizasyonu’nun (IPO) verilerine göre 2013 yılında dünya genelinde toplam 13,5 milyon ton makarna üretilmiştir. İtalya, ABD, Brezilya, Rusya ve Türkiye gibi ülkelerin gerçekleştirdiği üretim, dünya üretim miktarının büyük bir çoğunluğunu oluşturmaktadır. Bu ülkelerin üretim miktarlarına bakıldığında; 2013 yılında İtalya’nın 3,326 milyon ton üretimle ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Dünyanın en büyük makarna üreticisi konumunda olan İtalya’yı 2 milyon ton ile ABD izlemektedir. Makarna üretiminde üçüncü sırada yer alan Brezilya ise 1,191 milyon ton makarna üretimi gerçekleştirmiştir. Brezilya’yı 1,083 milyon ton ile Rusya izlemektedir. Dünya makarna üretiminde 5. sırada yer alan Türkiye, 2010 yılında gerçekleştirdiği 606 bin tonluk üretimi artırarak 2013 yılında 1 milyon ton makarna üretimi gerçekleştirmiştir.
İtalya, ABD ve Türkiye gibi ülkeler, ülke içi tüketimin yanında ihracata dönük üretim de yapmaktadır. Ancak diğer ülkeler kendi iç taleplerini karşılamaya yönelik üretim gerçekleştirmektedir. Dünya makarna üretimi büyük oranda Avrupa Birliği’nde gerçekleşmektedir. Üretimde yüzde 36,4 pay sahibi olan Avrupa Birliği’nde lider üretici ülkeler ise İtalya, Almanya ve İspanya’dır. AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerinde ise üretim payı yüzde 14,8’dir. Bu durumda Avrupa kıtası yüzde 51,2’lik bir oranla dünya makarna üretiminin yarısından fazlasını karşılamaktadır. Makarna üretiminde ikinci kıta ise Amerika’dır. Dünya makarna üretiminin yüzde 38’ini karşılayan Amerika kıtasında Orta ve Güney Amerika yüzde 21,9, Kuzey Amerika ise yüzde 16,1 pay sahibidir. Üretimin yüzde 4,4’ü Orta Doğu’da gerçekleşirken, yüzde 4,3’ü Afrika kıtasında gerçekleşmektedir. Asya kıtasının dünya makarna üretimindeki payı yüzde 1,8, Avustralya’nın ise yüzde 0,4’tür. Üretimde düşük paya sahip olan Orta Doğu, Asya ve Avustralya tüketimde ise yüksek bir potansiyeli barındırmaktadır. Bu yüzden de ihracat açısından gelecek vadeden pazarlar olarak değerlendirilmektedirler.
DÜNYA MAKARNA TÜKETİMİ VE TALEP
Neredeyse tüm dünyada makarnaya olan talep giderek artmaktadır. Bunda daha önce de vurguladığımız gibi makarnanın pişirimi kolay, maliyeti uygun bir gıda maddesi olması; ayrıca içeriğindeki durum buğdayının besin değeri yüksek bir tahıl olması ve makarnanın da neredeyse her kültürün damak tadına uyacak şekilde çeşitli soslarla hazırlanabilen bir yemek olması etkilidir.
Uluslararası Makarna Organizasyonu’nun (IPO) 2013 yılı verilerine göre kişi başına ortalama makarna tüketiminin en yoğun olduğu ülke, üretimde de lider olan İtalya’dır. İtalya’da kişi başına düşen makarna tüketimi 26 kg’dır. İtalya’yı 13,2 kg ile Venezuela, 11,9 kg ile Tunus, 10,6 kg ile Yunanistan ve 9,2 kg ile İsviçre takip etmektedir. Türkiye kişi başı ortalama makarna tüketimi ise 6,6 kg’dır. Türkiye’de makarna tüketiminin yeterince artmamasının başlıca sebepleri arasında henüz sos kültürünün yeterince yerleşmemiş olması, makarna pişirme yönteminde eksik ve yanlış bilgi sahibi olunması, ürün çeşitliliğinin yeterli düzeyde olmaması ve makarnanın yüksek besinsel değerinin henüz farkında olunmaması sayılabilir. Buna ek olarak Türkiye’de geleneksel olarak evde üretilip tüketilen eriştenin kayıtlarda yer almaması da tüketim miktarını etkilemektedir.
Ülke bazında toplam makarna tüketimine bakıldığında, en büyük tüketici ülkenin 2 milyon 700 bin ton ile ABD olduğu görülmektedir. ABD’yi 1,524 milyon ton ile İtalya, 1,191 milyon ton ile Brezilya, 1,128 milyon ton ile Rusya ve 650 bin ton ile Almanya izlemektedir. Türkiye’nin 2013 yılı tüketim miktarı ise 492,977 tondur.
DÜNYA MAKARNA İTHALATI
Dünya Ticaret Atlası, Global Ticaret Enformasyonu Servisi’nin verilerine göre dünya makarna ithalatının 2010 yılındaki toplam değeri 3.059 milyon Euro’dur. 2,9 milyon tonluk makarna ithalatının karşılığı olan bu değer, 2011 yılında ithalattaki artışla birlikte bir miktar yükselmiştir. 2011 yılında 3,2 milyon ton olarak kaydedilen dünya makarna ithalatının değer karşılığı da 3.345 milyon Euro’dur. 2012 yılında ise dünya makarna ithalatı 3,062 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönem makarna ithalatının değer karşılığı ise 3.651 milyon Euro’dur.
2012 yılı dünya makarna ithalatında lider konumdaki ülkelerin ABD, Almanya ve Fransa olduğu görülmektedir. 490 milyon Euro ve 360 bin ton ile makarna ithalatında önde gelen ülke olan ABD’yi, 459 milyon Euro ve 423 bin ton ile Almanya izlemektedir. Miktar bakımından önde olan Almanya, değer bazında ABD’nin gerisinde kalmıştır. Fransa’nın 2012 yılı makarna ithalatı miktarı ise 340 bin tondur. 397 milyon Euro’luk ithalat değerine ulaşan Fransa, listede ABD ve Almanya’nın hemen ardından gelmektedir. Fransa’yı 185 bin ton ve 260 milyon Euro değeri ile Japonya, 176 bin ton ve 213 milyon Euro değeri ile İngiltere, 119 bin ton ve 161 milyon Euro’luk ithalat değeri ile Kanada takip etmektedir.
Makarnanın ana hammaddesi olan durum buğdayı, dünyanın belirli bölgelerinde yetiştirilmekte ve makarnaya, yani durum buğdayına olan bağımlılık ise yıldan yıla artmaktadır. Bu durum, makarna tüketimi yüksek seviyelerde seyreden ancak iç talebini karşılamaya yetecek üretimi gerçekleştiremeyen ülkelerin, ithalata başvurmasına neden olmaktadır. Bunun yanı sıra makarna üreticisi bazı ülkeler de, ürün çeşitliliğini arttırmak amacıyla ithalata başvurabilmektedir.
DÜNYA MAKARNA İHRACATI
Dünya Ticaret Atlası verilerine göre dünya makarna ihracatı 2010 yılında 3,287 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın değer karşılığı ise 3.487 milyon Euro’dur. 2011 yılında artışa giden dünya makarna ihracatı 3,555 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve 3.820 milyon Euro değerinde karşılık bulmuştur. 2012 yılında ise ihracat miktarında bir miktar daha artış yaşanmış ve 3,715 milyon ton olarak kaydedilmiştir. 2012 yılındaki makarna ihracat miktarının değer bazında karşılığı ise 4.158 milyon Euro’dur. Raporlanmış veriler üzerinden hareket edilmesi dünya makarna ithalatı ve ihracatının farklı rakamlarla yansımasına neden olmaktadır. Bu sebeple gerçek miktarların bu rakamların bir miktar daha üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.
Dünya makarna ihracatında ilk sırayı alan ülke İtalya’dır. İtalya 2010 yılında 1,721 milyon ton makarna ihracatı gerçekleştirmiştir. Bu miktarın değer yansıması ise 1,682 milyon Euro’dur. Dünya makarna ihracatı lideri İtalya 2011 yılında bir miktar artışa giderek 1,770 milyon ton makarna ihracatı gerçekleştirmiştir. 1,813 milyon Euro değerindeki bu ihracat miktarı, 2012 yılında da artmaya devam etmiştir. İtalya’nın 2012 yılı makarna ihracat miktarı 1,802 milyon ton, değeri ise 1,936 milyon Euro’dur.
İtalya’dan sonraki ikinci büyük ihracatçı ise Türkiye’dir. İtalya’nın ihracat miktarı ve değerinden oldukça uzakta olan Türkiye’de makarna ihracat miktarı 2010 ve 2012 yılları arasında yaklaşık olarak 200 bin ton artmıştır. 2012 yılında 436 bin ton olarak gerçekleşen ihracat miktarının değer karşılığı ise 241 milyon Euro’dur. Türkiye’yi 2012 yılında 136 bin tonluk ihracat miktarı ile Belçika, 133 bin ton ile ABD ve 108 bin ton ile Çin izlemektedir.
